Mijn persoonlijke doelstelling is tweeledig. Enerzijds meer te weten komen over hoe wetenschap werkt. Anderzijds meer te weten komen over hoe bloggen werkt. Dat is immers de vorm waar voor gekozen is. Van meet af aan is er wisselwerking tussen deze twee doelen. Door de vormkeuze van een wekelijks blogje werd de vraag al snel onderdeel van mijn bioritme en dagelijkse gesprekken.
Overigens is dit een sterk vereenvoudigde samenvatting. Menselijke doelen zijn het spiegelbeeld van motieven. We hoeven maar even bij onszelf te rade te gaan om hier de complexiteit van in te zien. Drijfveren zijn resultanten van allerlei bewuste en onbewuste bio-psycho-sociale processen. Complexiteit per definitie. Wie hier in geïnteresseerd is kan beter denken in doelen-bomen of -wolken. Maar dat terzijde.
De vraag- annex doelstelling is onderdeel van mijn dagelijks leven geworden. Hoeveel gedachten hebben wij op een dag? De schattingen lopen uitéén van 50.000 tot 120.000. Ik vraag mij af hoe men dit telt en hoe groot de afwijkingen van het gemiddelde zijn? En ik vermoed, zonder het te kunnen meten, dat het aantal dagelijkse gedachten over wetenschap sinds de vraagstelling is gestegen, niet alleen voor mijzelf maar ook een klein beetje voor de kleine schare trouwe lezers. Dat is nogal wat, als men er bij stil staat.
Was de vraagstelling vermetel, deze zinkt in het niet wanneer wij het als doelstelling beschouwen. Verondersteld wordt namelijk de transformatie van iemand die ergens niets over weet tot iemand die ergens iets over weet. En het "ergens" in kwestie betreft het geheel van alle wetenschap. Nogal een onderneming, nietwaar?
Zonder nog een goed onderbouwd beeld te hebben ontwikkeld is in voorgaande blogs het doel van wetenschap en onderzoek geformuleerd als: "met zo min mogelijk inspanning een zo groot mogelijke bijdrage leveren aan" het hele gebouw van zo betrouwbaar mogelijke kennis respectievelijk het specifieke object van onderzoek. Hier kwamen vragen over. De formulering blijkt verwarring te scheppen. Het is echter bedoeld als optimaliserings-clausule. Niemand wil immers met zoveel mogelijk inspanning een zo klein mogelijke bijdrage leveren? Onbedoeld wordt misschien de suggestie van luiheid of gemakzucht gewekt? Ten onrechte, het tegendeel is gangbaar. Wetenschappers zijn meestal zeer gedreven, kosten noch moeite worden gespaard. De juiste woordkeuze is belangrijk. Bedoeld wordt: "een optimale bijdrage".
Overigens is "zo betrouwbaar mogelijke kennis" bedoeld als voorzichtigheidsclausule. In de loop van de geschiedenis is immers vaak gebleken dat rotsvaste zekerheden plaats moesten maken voor nieuwe inzichten. Wat kunnen wij kennen? Voorzichtigheid is altijd geboden.
Vervolgens werd de vraag gesteld: "Wat is leading? Proces, resultaat of maatschappelijke impact? Interessante vraag, die misschien en passant de waarde van bloggen aantoont. Eigenlijk twee vragen: 1. Wat is leading? 2. Wat zou leading moeten zijn?
Aan de laatste vraag waag ik mij voorlopig sowieso niet. Ik kan deze slechts toevoegen aan het lijstje vermetele ambities. Het lijkt mij geweldig om suggesties ter optimalisatie te kunnen doen. De noodzakelijke bescheidenheid gebiedt echter zwijgen tot voldoende kennis is vergaard niet alleen over het reilen en zeilen van de wetenschap maar ook over alles wat al gezegd is over optimalisatie. Mocht ik hier ooit toe in staat zijn dan zal ik deze bres zeker beklimmen, maar voorlopig lijkt het mij vele bruggen te ver.
Beschrijvenderwijs durf ik wel een poging te wagen. Vanuit een misschien onverwachte maar eenvoudige invalshoek. Alle kennis en vaardigheid die niet gedeeld wordt is ten dode opgeschreven. Waar zijn alle briljante invallen van onze voorgangers gebleven? Voor zover niet genoteerd en door de collectiviteit omarmd en geconserveerd zijn zij in rook opgegaan, als hadden zij nooit bestaan.
Het raakvlak is van levensbelang. Wetenschap vindt plaats waar collectieve en individuele belangstelling en mogelijkheden samenvallen. Het proces is slechts gereedschap. Maatschappelijke impact is één van de mogelijke resultaten. Maar bij fundamenteel onderzoek is alle resultaat ongewis. Wetenschap wordt vaak te hulp geroepen om verschijnselen in kaart te brengen. Deze toegepaste vorm levert een voorspelbaar resultaat op. De kaart is bekend, alleen de cijfers moeten nog ingevuld worden. Fundamenteel onderzoek is echter altijd een gok. Waar collectief en individu overeenstemming bereiken wordt een hypothese onderzocht.
Het raakvlak, de match, is leading. Motieven zijn niet anders dan in de rest van het mens-zijn. Nare dingen willen wij graag verminderen. De Grieken al zochten naar begrip van de natuur. Niet alleen uit nieuwsgierigheid, maar ook om er voordeel mee te doen. Geneeskunst is een goed voorbeeld. De oude alchemisten zochten het levenselixer en de steen der wijzen. Soms gaat het om macht over anderen. Leonardo da Vinci prees zichzelf aan als zeer kundig in het ontwerpen van wapentuig. Einstein heeft de tweede wereldoorlog beslecht.
Is het dankzij of los van alle toepassingen dat wij willen weten? Uit grottekeningen is bekend dat onze verre voorouders vee over de rand van een afgrond dreven. Een gruwelijke vorm van jacht, die echter met minder inspanning veel meer voedsel opleverde dan eindeloos achter dieren aan rennen die nou eenmaal van nature veel sneller zijn dan wij. Inzicht loont. Kennis is macht. Zijn wij er dan slechts op uit de natuur naar onze hand te zetten? Tot op zekere hoogte ja. De jager-verzamelaar wilde vermoedelijk niets liever dan zeggenschap over prooi en oogst. Inzicht in de werking van de natuur maakte landbouw en veeteelt mogelijk. Overigens vond deze overgang pas 11.000 jaar geleden plaats. Lang geleden misschien, maar kort op de geschiedenis van de mensheid.
Wat wil het weten weten? Kortweg: alles. Moderne wetenschap is een goed georganiseerd zelfsturend organisme dat pas zal stoppen als er geen vragen meer te beantwoorden zijn. Nooit dus, of eerder dan ons lief is. Duurzaamheid zou nu prioritair moeten zijn. Omdat ons voortbestaan op het spel staat. Wij zijn in een rap tempo onze natuurlijke hulpbronnen erdoorheen aan het jassen. Het is raadzaam duurzaamheid heel hoog op alle onderzoeksagenda's te plaatsen. Zo niet, dan lopen wij het risico als een feestende Titanic ten onder te gaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten