Hoe werkt de wetenschap? 008 Reis

Wie een domein overziet kan vanuit overzicht denken, spreken, handelen. Kennis is een sociaal proces. Wij leren van onze voorgangers. Een individueel mensenleven duurt maar kort. Ieder mens is uit een moeder geboren, tot oneindig ver terug in de tijd. Wij groeien op in een taal. Als wij in China geboren waren spraken wij nu Chinees. Wij zouden gevoelig zijn voor alle bedoelde en onbedoelde nuances, accenten, humor, spitsvondigheden herkennen, aanvoelen of een woord of uitdrukking ouderwets of juist hip was, en via dit totaalpakket aan raadselachtige klanken en onderliggende betekenissen ons dagelijks verhouden met elkaar, de wereld en onszelf.

Ik ben begonnen aan een reis in een mij onbekend domein. Vanuit overzicht kan ik niet denken, spreken, handelen. Anderen wel. Ieder vanuit eigen perspectief. Door aandachtig naar hen te luisteren lukt het misschien om gaandeweg zelf enig overzicht en perspectief te ontwikkelen. Ik ben een reiziger, aangewezen op gidsen en toevallige ontmoetingen. Deze blog is een reisverslag. Geen eenvoudige opgave. Hoe alle indrukken samen te vatten? Wat is belangrijk? Wat niet? Ik ben getuige van een proces dat zijn zwaartepunt heeft in mijn werkkamer. Hier ontmoet ik eigen en andermans overwegingen. Het proces gaat door in mijn hoofd, en er is wisselwerking met de dagelijkse omgeving. Sommige cursisten en collega's lezen de blogs, anderen niet. En er zijn online contacten. Bewust of onbewust, bedoeld of onbedoeld, iedereen en alles draagt bij. Er komen concrete tips en suggesties. De eerste boekenjacht:

Als ik overzicht zou hebben zou ik vanuit overzicht verslag doen. Ik zou bij het begin beginnen, eenvoudig, en langzaamaan opbouwen naar complexe gehelen. Maar dit overzicht heb ik niet. Nu zou ik dit van anderen kunnen lenen, maar daarmee zou ik een naprater worden en mijzelf, mijn eigen denken, verloochenen. Dat is niet mijn bedoeling. Dan liever een reisverslag, fragmentarisch, caleidoscopisch.

Historische volgorde is: Popper, Kuhn, Latour. Zonder Popper en Kuhn nog uit te hebben kunnen diepen stuitte ik op onderstaande aflevering van Noorderlicht. Een mooie kennismaking met Bruno Latour, waarin ook de oude Popper nog even aan het woord is. Vanuit antropologisch perspectief komt Latour op opmerkelijke uitspraken: "het oude idee van objectiviteit werkt niet meer; ontdekken en uitvinden zijn misverstanden; wetenschap kent geen buitenwereld; wetenschap en politiek zijn nauw verweven; de constructie van feiten is een collectief proces".

Goed om eens bij stil te staan. In de natuur bestaan geen secondes, meters of graden celsius. De eenheden waarmee wij ons universum beschrijven zijn in laboratoria ontwikkeld. Mensenwerk. Wij leggen het bestaan langs een menselijke meetlat. Maar hoe betrouwbaar is deze eigenlijk? In Logicomix probeert Bertrand Russell tevergeefs de wiskunde van een logisch fundament te voorzien. Niet voor niets is de associatie met waanzin voortdurend aanwezig.