Hoe werkt de wetenschap? 015 Veelvoud

Victor van den Bersselaar: "Wetenschapsfilosofie in veelvoud. Fundamenten voor onderzoek en professioneel handelen", tweede druk, uitgeverij Coutinho, isbn 9789062833863. Niet eenvoudig, wel een aanrader voor wie zich in het onderwerp wil verdiepen. Toevallig het eerste boek dat mij werd aangereikt. Of het ook het beste is om mee te beginnen vraag ik mij af. De veelvoud uit de titel komt inderdaad volop aan bod. Inclusief uitgebreide -vaak fictieve- voorbeelden. Zelf zou ik liever met enige eenvoud beginnen. Maar zo is het niet gelopen. Mocht ik deze tegen komen dan meld ik het uiteraard graag.

Van den Bersselaar onderscheidt vier kernvragen van de wetenschapsfilosofie, en zes kennisdomeinen of benaderingswijzen. Herhaaldelijk wijst hij er op dat het niet juist is als één van de benaderingswijzen alleenheerschappij opeist. Afhankelijk van het object en fase of detail van het onderzoek dient de juiste benadering gekozen te worden.

De vier kernvragen:

Sociaal-filosofisch en ethisch: Waar komt het onderzoeksprobleem vandaan en wat is het belang van de oplossing?
Ontologisch: Wat is de aard van het object van onderzoek? Is het zintuiglijk waarneembaar? Is het een algemeen verschijnsel of een unieke gebeurtenis?
Kentheoretisch of epistemologisch: Hoe (en in hoeverre) kunnen wij kennis vergaren over het object van onderzoek?
Methodologisch: Wat betekent dit voor de manier van werken?

De zes domeinen:

Feiten: Empirisch-analytische methode
Beleving: Fenomenologie
Betekenissen: Hermeneutiek
Regels: Reconstructie
Begrippen: Dialectiek en deconstructie
Belangen: Paradigma's en netwerken

Deze beknopte samenvatting lijkt mij voor wie er niet in thuis is een droge, betekenisloze, ontoegankelijke opsomming. Het is slechts de gehanteerde structuur. Misschien ga ik nog puntsgewijs een klein uittreksel maken. Of deze zesdeling traditioneel of origineel is, arbitrair of sluitend, mank of briljant, kan ik helaas nog niet inschatten. Ik kom er niet achter waar deze op gebaseerd is. Ik vind het knap, en wil het graag geloven. Voorlopig neem ik het graag als waarheid aan. Maar dat is geloven. En ik geloof dat wetenschap anders werkt. Waarom geen zevendeling? Of vijfdeling? Of zevenentwintigdeling? Of X?

Uiteraard hanteren verschillende vakgebieden verschillende benaderingswijzen. Archeologie werkt anders dan kwantumfysica, sociologie anders dan (micro-)biologie, om maar wat te noemen. Is het dan niet logischer om per vakgebied de benaderingswijzen te bestuderen en beschrijven? Elke discipline zijn eigen wetenschapsfilosofie, -geschiedenis, methodologie? Maar disciplines worden steeds fijnmaziger. Wat blijft er dan over van het cement dat de bakstenen verbindt? Eindigt de wetenschap als los zand? Eindigen? Laten wij bij het begin beginnen. Is er überhaupt ergens vaste grond? Deze fundamentele vraag kom ik overal tegen maar niet in dit boek. Wellicht past deze vraag niet in een praktische inleiding.